CÔNG DỤNG CỦA CÂY NHÀU

Trong dân gian, cây nhàu từ lâu đã nổi tiếng là một vị thuốc với các tác dụng như nhuận tràng, điều hòa kinh nguyệt, lợi tiểu, hoạt huyết.

I. CÂY NHÀU VÀ NHỮNG BÍ ẨN VỀ CÔNG DỤNG CỦA CÂY NHÀU

Cây nhàu là cây gỗ nhỏ cao 4–8m, lá mọc đối, quả hình trứng xù xì, khi chín có màu trắng hồng. Cây phân bố ở nhiều vùng Việt Nam như Quảng Bình, Bình Định, Khánh Hòa, An Giang, Bình Dương và hiện đã được trồng cả ở miền Bắc.

Hầu hết các bộ phận của cây nhàu như lá, thân, vỏ, rễ, quả đều được dùng làm thuốc. Thành phần của cây chứa anthraglycosid, anthraquinone, coumarin, alkaloid, vitamin (A, B1, B6, B12, C) và nhiều khoáng chất.

Về công dụng của cây nhàu, dân gian sử dụng như một vị thuốc giúp nhuận tràng, điều hòa kinh nguyệt, lợi tiểu, hoạt huyết. Theo Đông y, rễ nhàu có vị chát – tính bình; quả nhàu có vị hăng, tính mát và giàu dinh dưỡng như chất xơ, tinh bột và khoáng chất.

II. CÔNG DỤNG CỦA CÂY NHÀU VÀ CÁCH SỬ DỤNG HIỆU QUẢ

Cây nhàu là một vị thuốc quý được ứng dụng rộng rãi nhờ dược tính mạnh mang lại hiệu quả trong điều trị nhiều bệnh lý. Công dụng của cây nhàu được nghiên cứu và khẳng định qua cả góc nhìn của Y học cổ truyền và Y học hiện đại.

2.1. Công Dụng Của Cây Nhàu Theo Y Học Hiện Đại

Các nghiên cứu và thực nghiệm lâm sàng đã mở rộng hiểu biết về công dụng của cây nhàu đối với sức khỏe con người:

Cải thiện và giảm đau xương khớp

Nhàu có công dụng chống viêm đối với nhiều bệnh lý xương khớp.
Bao gồm: viêm khớp mãn tính, hội chứng ống cổ tay.

Một số nghiên cứu ban đầu cho thấy:
Uống 30 ml nước ép nhàu mỗi ngày, liên tục 90 ngày
→ Giúp người viêm khớp giảm nhu cầu dùng thuốc giảm đau
→ Cải thiện chất lượng cuộc sống.

Ngoài ra, lá nhàu non có thể sắc uống, ăn sống hoặc nấu canh.
Tác dụng chính: giãn gân cốt, giảm đau.

Đây cũng chính là một trong những công dụng của cây nhàu thường được dân gian sử dụng.

Hỗ trợ điều trị các bệnh mãn tính và Ung thư

Công dụng của trái nhàu được ghi nhận trong việc hỗ trợ các bệnh lý mãn tính như tim mạch, ung thư và viêm khớp.

Trái nhàu được cho là có khả năng giảm nguy cơ ung thư, ức chế sự di căn và hạn chế sự tăng sinh của tế bào ung thư.

Một số nghiên cứu cho thấy:
Dùng 6–8 g nhàu mỗi ngày
→ Giúp tăng cường thể trạng
→ Giảm mệt mỏi rõ rệt ở bệnh nhân ung thư giai đoạn muộn.

Hợp chất damnacanthal trong dịch chiết quả nhàu có thể:
→ Ức chế tế bào ác tính
→ Giảm lưu lượng máu đến khối u
→ Hỗ trợ thu nhỏ kích thước khối u ác tính.

Tuy nhiên, một số nghiên cứu khác ghi nhận trái nhàu không làm giảm kích thước khối u ở mọi trường hợp.

Đây là những công dụng của cây nhàu được quan tâm nhưng vẫn cần thêm nghiên cứu.

Bảo vệ Tim mạch và Giảm Huyết áp cao

Nhàu còn được sử dụng để hỗ trợ người bị cao huyết áp.

Nước ép nhàu chứa lượng kali cao (khoảng 150 mg trong 100 ml)
→ Giúp giảm huyết áp động mạch
→ Ngăn ngừa mệt mỏi, yếu cơ, co thắt, mất ngủ
→ Hỗ trợ nhịp tim khỏe hơn.

Các thành phần như quercetin, luteolin, rutin, scopoletin trong nhàu có vai trò bảo vệ tim mạch:
→ Tăng hoạt động glutathione peroxidase và NO trong tế bào nội mô
→ Giúp giãn mạch máu
→ Ngăn ngừa tăng huyết áp.

Nhàu cũng có khả năng ức chế men chuyển angiotensin (ACE)
→ Từ đó hỗ trợ điều trị các vấn đề tim mạch.

Đây cũng là một trong những công dụng của cây nhàu được đánh giá cao.

Kích thích tiêu hóa và Kháng khuẩn

Công dụng của trái nhàu bao gồm khả năng kích thích tiêu hóa và tăng hấp thu vitamin, khoáng chất.

Nhờ hàm lượng chất chống oxy hóa dồi dào, quả nhàu giúp tiêu diệt các gốc tự do gây hại cho cơ thể.

Các nghiên cứu cho thấy:
Dịch chiết quả nhàu non có hoạt tính kháng lao mạnh
→ Ức chế sự phát triển của vi khuẩn lao kháng thuốc
→ Hiệu quả tương tự một số thuốc chống lao hàng đầu như Rifampicin.

Đây tiếp tục là những công dụng của cây nhàu được ghi nhận trong nghiên cứu.

Hỗ trợ sức khỏe tinh thần và Cai nghiện

Uống nước ép nhàu thường xuyên kích thích cơ thể tiết ra endorphin—một hormone giúp thư giãn não bộ, mang lại cảm giác tích cực, giảm stress và điều hòa huyết áp.

Nếu dùng với liều cao, nước ép từ quả nhàu còn có thể hỗ trợ cai nghiện ma túy, rượu và thuốc lá.

Cải thiện hiệu suất tập luyện và Điều trị mụn nhọt

Thực nghiệm cho thấy nước ép nhàu giúp cải thiện sức bền khi tập thể dục.
Nó giúp giảm tổn thương mô cơ do sự tăng các gốc tự do.

Một nghiên cứu ban đầu cho thấy:
Uống nước ép nhàu kết hợp với bưởi và dâu đen trong 21 ngày
→ Có thể tăng sức bền ở người chạy cự ly.

Lá nhàu có tính mát
→ Giúp thanh nhiệt cơ thể
→ Ngăn ngừa mụn nhọt.

Lá nhàu còn có hoạt tính kháng khuẩn
→ Làm sạch da
→ Giảm mụn
→ Giảm nguy cơ để lại sẹo.

Đây cũng nằm trong những công dụng của cây nhàu được sử dụng phổ biến.

2.2. Công Dụng Của Cây Nhàu Theo Y Học Cổ Truyền

Theo Y học cổ truyền, quả nhàu quy kinh Thận và Đại trường.
Công dụng của cây nhàu được phân theo từng bộ phận như sau:

Quả nhàu:

• Nhuận tràng, lợi tiểu, thông tiện
• Trị táo bón, hạ sốt, ho hen, tiểu tiện không thông
• Hoạt huyết, điều kinh, giảm ho

Lá nhàu:

• Trị mụn nhọt
• Làm thuốc bổ
• Hỗ trợ chữa lỵ

Rễ nhàu:

• Giảm đau xương khớp (chỉ thống)
• Điều kinh, hoạt huyết, nhuận tràng
• Trị tăng huyết áp
• Bồi bổ cho phụ nữ sau sinh
• Dùng để nhuộm vải

Với những công dụng này, các bộ phận của cây nhàu được ứng dụng để hỗ trợ nhiều bệnh lý như:
Tiểu đường, cao huyết áp, băng huyết, cảm mạo, hen suyễn, viêm phế quản, nhức mỏi xương khớp.

2.3. Cách Sử Dụng Cây Nhàu Trong Các Bài Thuốc Dân Gian

Các bộ phận của cây nhàu được sử dụng trong nhiều bài thuốc quý:

Bài thuốc trị mụn nhọt ngoài da

Để trị mụn nhọt ngoài da, bạn có thể dùng lá nhàu tươi.
Rửa sạch, để ráo rồi giã nát.
Đắp trực tiếp lên các nốt mụn nhọt.

Thực hiện lặp lại mỗi ngày
→ Đến khi mụn nhọt vỡ ra
→ Da khô và liền lại.

Nếu muốn thanh nhiệt cơ thể, bạn có thể uống nước sắc lá nhàu để hỗ trợ từ bên trong.

Bài thuốc chữa đau lưng và nhức mỏi xương khớp

Nếu bị đau lưng, nhức mỏi xương khớp, bạn có thể dùng rượu thuốc ngâm quả nhàu.
Chuẩn bị: 300 g quả nhàu non, thái mỏng, sao khô.
Ngâm với 2 lít rượu 30–40 độ.

Sau khoảng 2 tuần là dùng được.
Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 30–40 ml
→ Giúp cải thiện đau mỏi xương khớp.

Nếu nhức mỏi do thay đổi thời tiết, có thể dùng bài thuốc ngâm rượu phức hợp gồm:

• 40 g rễ nhàu
• 40 g vòi voi
• 30 g đỗ trọng
• 10 g quả ô môi
• 20 g mỗi vị: tầm gửi dâu, nghệ đen, nghệ vàng, trần bì, thiên niên kiện, quế nhục

Ngâm cùng 2 lít rượu trắng và 500 g đường cát trắng trong 7 ngày.
Lọc bã, pha rượu với 1 lít nước đường.

Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 30 ml
→ Dùng trong 3–5 ngày để hỗ trợ giảm nhức mỏi xương khớp.

Bài thuốc chữa huyết áp cao

Để hỗ trợ điều trị cao huyết áp, bạn có thể:

• Sắc 30–40 g rễ nhàu với nhiều nước
• Uống thay nước trà hàng ngày
• Uống liên tục trong 14 ngày
• Trong thời gian dùng, theo dõi huyết áp để điều chỉnh liều, tránh hạ huyết áp quá mức.

Bài thuốc kết hợp hỗ trợ cao huyết áp, mất ngủ và suy nhược thần kinh gồm:

• 24 g rễ nhàu
• 12 g thảo quyết minh sao thơm
• 3 lát gừng củ
• 6 g vỏ bưởi
• 8 g thổ phục linh
• 8 g rau má

Cách dùng:

• Sắc với 500 ml nước đến còn 250 ml
• Chia làm 2 lần uống trong ngày.

Bài thuốc trị cảm sốt, tiêu chảy và lỵ

Để hỗ trợ cảm sốt hoặc tiêu chảy:

• Sắc 3–6 lá nhàu tươi với 500 ml nước
• Sắc đến còn khoảng 200 ml
• Uống 100 ml, 2 lần/ngày
• Dùng trong 2–5 ngày

Đối với bệnh lỵ:

• Nướng chín 3–5 quả nhàu rồi ăn trực tiếp
• Hoặc sắc uống 10–12 g lá nhàu
• Có thể kết hợp thêm 10 g cỏ sữa để tăng hiệu quả trị kiết lỵ.

Bài thuốc chữa rối loạn kinh nguyệt

Bài thuốc hỗ trợ rối loạn kinh nguyệt ở bệnh nhân cao huyết áp gồm:

• 20 g quả nhàu
• 20 g ích mẫu
• 12 g hương phụ tẩm giấm sao
• 6 g cam thảo dây

Cách dùng:

• Sắc thành thuốc
• Chia 2–3 lần uống trong ngày
• Sắc mỗi ngày 1 thang, dùng liên tục cho đến khi khỏi bệnh.

Bài thuốc trị chấn thương, trầm cảm và stress

Đối với tình trạng chấn thương, trầm cảm hoặc stress, bạn có thể sử dụng vài quả nhàu tươi, ép lấy nước và uống khi bụng đói. Uống nước ép nhàu cũng kích thích cơ thể tiết ra endorphin, giúp thư giãn não bộ và giảm stress.

2.4. Liều Dùng Khuyến Nghị

Mặc dù nhàu tươi và nước ép từ quả nhàu được cho là không độc và có thể sử dụng với lượng lớn, việc tuân thủ liều lượng khuyến cáo sẽ đảm bảo hiệu quả và an toàn.

Liều dùng khô/tươi hàng ngày:

• Lá tươi: 8–20 g/ngày.
• Rễ khô: 20–30 g/ngày.

Liều dùng nước ép nhàu (khuyến cáo của chuyên gia):

• Người trẻ, thể trạng khỏe mạnh: 30 ml/ngày.
• Người cao tuổi cần bồi bổ sức khỏe: 60 ml/ngày, chia làm 2 lần vào sáng và tối.
• Người dùng nước ép nhàu để trị bệnh: Sử dụng 160 ml/ngày trong tháng đầu tiên, sau đó điều chỉnh lượng dùng dựa trên tình trạng đáp ứng.
• Người mắc các bệnh lý nguy hiểm (tiểu đường, ung thư): 180–240 ml/ngày.
• Người mắc bệnh đe dọa trực tiếp tới tính mạng: 480–600 ml/ngày.
• Người sau phẫu thuật hoặc đang bị chấn thương: Dùng 180–240 ml/ngày trong ngày đầu tiên, sau đó duy trì 90–120 ml/ngày.

2.5. Lưu Ý Khi Sử Dụng Cây Nhàu

Khi sử dụng các bộ phận của cây nhàu để cải thiện bệnh lý, cần lưu ý:

• Chống chỉ định tuyệt đối: Không dùng cây nhàu cho phụ nữ đang mang thai, vì nhàu có tác dụng thông kinh hoạt huyết, có thể dẫn đến sảy thai.
• Đối tượng huyết áp thấp: Người huyết áp thấp hoặc đang dùng thuốc hạ huyết áp nên tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh hạ huyết áp quá mức hoặc tương tác thuốc.
• Bệnh nhân thận và gan: Người mắc bệnh thận không nên dùng nhàu do chứa nhiều kali. Cẩn trọng khi dùng trên bệnh nhân gan vì có thể gây tổn thương gan.
• Tương tác thuốc: Nhàu có thể tương tác với một số thuốc, chỉ nên dùng khi được bác sĩ đồng ý.
• Tư vấn y tế: Mặc dù nước ép nhàu không độc, nhưng để tối ưu hiệu quả điều trị, đặc biệt với các bệnh nghiêm trọng, cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Cách dùng lá nhàu: Lá non có thể rửa sạch và ăn sống với lượng nhỏ. Lá già có vị đắng, nên chỉ dùng khi đã nấu chín.

Kết luận

Cây nhàu là kho tàng dược liệu với nhiều công dụng của cây nhàu đã được ghi nhận:

• Hỗ trợ tiêu hóa
• Giảm đau xương khớp
• Điều hòa huyết áp
• Hỗ trợ sức khỏe tinh thần
• Hỗ trợ cai nghiện

Tuy nhiên, các chia sẻ này dựa trên kinh nghiệm thực tế và nghiên cứu tham khảo, không thay thế lời khuyên y tế chuyên nghiệp.

Để khai thác tối đa công dụng của cây nhàu và đảm bảo an toàn, hãy tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ bài thuốc nào.