Công Dụng Của Ngải Cứu Với Sức Khỏe

NGẢI CỨU VỊ THUỐC VÀNG TỪ THIÊN NHIÊN HỖ TRỢ SỨC KHỎE TOÀN DIỆN

Ngải cứu là một loại thảo dược vô cùng quen thuộc trong y học dân gian Việt Nam, được ví như “vị thuốc vàng” nhờ vào khả năng hỗ trợ điều trị nhiều chứng bệnh thông thường và bồi bổ sức khỏe. Từ lâu, ngải cứu đã không chỉ là một món ăn dân dã hàng ngày mà còn xuất hiện trong rất nhiều bài thuốc cổ truyền vì những công dụng của ngải cứu tuyệt vời mà nó mang lại. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa những lợi ích này, chúng ta cần hiểu rõ về đặc điểm, thành phần và cách sử dụng đúng đắn của loại cây này.

I. Khám phá công dụng của ngải cứu khoa học và dân gian

Ngải cứu, hay còn gọi là rau ngải hoặc ngải diệp, là một loại cây thân cỏ thuộc họ cúc (Asteraceae). Cây có khả năng sống lâu năm và thường mọc dại ở nhiều địa phương, đặc biệt là các tỉnh phía Bắc Việt Nam như Lai Châu, Lào Cai, Cao Bằng, Yên Bái, Lạng Sơn, Hà Giang. Thậm chí, ở nhiều nơi, chúng còn bị coi là cỏ dại cần phải diệt trừ.

1. Đặc điểm và nhận dạng cây ngải cứu

Cây ngải cứu trưởng thành thường có chiều cao từ 0.4 – 1m. Đây là cây thân thảo, sống lâu năm. Lá ngải cứu mọc so le và không có cuống. Điểm đặc trưng là lá có hai mặt khác biệt về màu sắc: mặt trên thường nhẵn và có màu xanh đậm, trong khi mặt dưới có màu trắng xám và được phủ một lớp lông nhung nhỏ. Cây ngải cứu có mùi thơm đặc trưng do chứa tinh dầu trong lá. Bộ phận chủ yếu được người dân thu hoạch và sử dụng là lá cây, thường vào khoảng tháng 6 hàng năm.

2. Thành phần hoạt chất và dược tính

Trong lá ngải cứu, hàm lượng tinh dầu tương đối lớn. Các thành phần chính trong tinh dầu bao gồm monoterpen, tetradecatrilin, dehydromatricaria ester, tricosanol, và rachel ancol, cùng với một số chất khác. Ngải cứu cũng chứa nhiều loại tinh dầu và các hoạt chất có tính kháng khuẩn cao, chống viêm, trừ phong thấp, cùng với flavonoid và các axit amin.

Trong y học cổ truyền, ngải cứu được đánh giá là có vị cay, đắng và tính ấm. Tính ấm này được cho là ảnh hưởng đến các kinh tỳ, can, thận, và thường được sử dụng để ôn bào cung, an thai, cầm máu, khứ hàn và giảm đau. Nhờ những thành phần và dược tính quý giá này, ngải cứu được xem là nguồn dược liệu quý giá cho các bài thuốc chữa bệnh.

3. Công dụng của ngải cứu trong hỗ trợ sức khỏe tổng thể

Ngải cứu được biết đến với rất nhiều công dụng của ngải cứu trong việc bồi bổ và hỗ trợ điều trị bệnh. Loại thảo dược này giúp cải thiện tuần hoàn máu, hỗ trợ điều trị các bệnh về hô hấp, và bổ trợ sức khỏe tổng thể. Ngoài ra, ngải cứu cũng được sử dụng như một loại thực phẩm bổ dưỡng, ngon miệng, có thể chế biến thành nhiều món ăn tốt cho sức khỏe.

II. Các công dụng của ngải cứu theo kinh nghiệm dân gian

Các bài thuốc dân gian cổ truyền hầu như không thể thiếu ngải cứu vì đây là loại thảo dược dễ kiếm và được cho là có nhiều công dụng của ngải cứu trong việc hỗ trợ điều trị một số bệnh thông thường. Dưới đây là những công dụng của ngải cứu phổ biến nhất:

1. Hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt và an thai

Ngải cứu được dân gian ví như “vị thuốc vàng của phụ nữ”. Nhờ tính ấm, ngải cứu là bài thuốc hữu hiệu trong việc hỗ trợ làm giảm đau bụng kinh và đau lưng trong kỳ kinh nguyệt. Đồng thời, nó còn giúp hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt đối với những người có kỳ nguyệt san không đều.

Một công dụng của ngải cứu rất quan trọng khác là an thai. Trong dân gian, ngải cứu là bài thuốc hỗ trợ điều trị những trường hợp phụ nữ mang thai dọa sảy, giúp an thai hiệu quả. Nó cũng được áp dụng cho những phụ nữ mắc chứng tử cung lạnh, gặp khó khăn trong việc mang thai. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng bài thuốc an thai này chỉ có tác dụng khi được sử dụng đúng liều lượng và kết hợp với một số loại thảo dược khác để tăng dược tính.

2. Công dụng của ngải cứu: Giúp cầm máu và sơ cứu vết thương

Thành phần trong ngải cứu có tác dụng tốt giúp cầm máu, kháng viêm, sát khuẩn và giảm đau. Nhờ những đặc tính này, ngải cứu là bài thuốc hữu hiệu áp dụng cho những trường hợp cần sơ cứu nhanh và khẩn cấp, đặc biệt là những trường hợp bị thương, đứt chân tay, hay thậm chí là bị rắn cắn.

3. Chữa chứng suy nhược cơ thể và cải thiện ăn uống

Ngải cứu trong dân gian được biết đến là một bài thuốc bổ vô cùng hữu hiệu. Lá cây ngải cứu khi kết hợp với hạt sen và táo đỏ, dùng để hầm gà ác, sẽ tạo thành món ăn “đại bổ”. Món ăn này giúp khai thông khí huyết, trị chứng chán ăn, suy nhược cơ thể ở những người mới ốm dậy hoặc bệnh lâu ngày.

4. Công dụng của ngải cứu: Cải thiện lưu thông máu và tuần hoàn não

Đối với những người thường xuyên bị chóng mặt, hoa mắt do máu lưu thông kém, các chuyên gia khuyên nên sử dụng ngải cứu. Lá ngải cứu có thể dùng làm thức ăn hàng ngày, chẳng hạn như nấu canh hoặc rán trứng để ăn hàng tuần, giúp cải thiện khả năng tuần hoàn máu não và khả năng lưu thông máu nói chung.

5. Công dụng của ngải cứu trong trị mẩn ngứa và mề đay

Trong tinh dầu ngải cứu có thành phần chống viêm và kháng khuẩn rất tốt. Vì vậy, nó được dùng làm bài thuốc hữu hiệu có tác dụng chữa mẩn ngứa, mề đay, mụn nhọt, và rôm sảy. Ngải cứu tươi có thể giã nhuyễn, đâm nhuyễn và đắp trực tiếp lên vết mẩn ngứa hoặc mụn nhọt để giúp kháng viêm hiệu quả. Hoặc có thể dùng đun lấy nước để tắm chữa rôm sảy, ghẻ lở, và mề đay.

6. Hỗ trợ điều trị bệnh đường hô hấp trên

Ngải cứu còn được dùng kết hợp với một số loại thảo dược khác như lá bưởi và khuynh diệp để chữa các chứng cảm mạo, ho khan, và đau họng. Phương pháp này có thể áp dụng bằng cách đun nước uống hoặc xông ngải, đều rất tốt với những trường hợp này. Việc xông hơi với hỗn hợp nước thảo mộc từ ngải cứu, vỏ bưởi và lá khuynh diệp trong khoảng 10-15 phút, áp dụng liên tục 2-3 ngày, giúp cải thiện các triệu chứng cảm cúm.

III. Công dụng của ngải cứu đối với bệnh xương khớp

Một trong những công dụng của ngải cứu được ứng dụng rộng rãi nhất trong dân gian là chữa các bệnh về xương khớp. Lá ngải cứu đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị đau nhức xương khớp.

1. Cơ chế tác động của ngải cứu lên xương khớp

Nhờ tính ấm, ngải cứu được dùng phổ biến trong những bài thuốc chữa bệnh về xương khớp. Cây có tác dụng giúp lưu thông khí huyết, tăng cường khả năng lưu thông máu, tốt cho hệ xương khớp, giảm đau và kháng viêm. Đặc biệt, nó hữu hiệu đối với những người bị thấp khớp, gai cột sống. Tính ấm của ngải cứu cũng giúp trừ hàn.

Phương pháp dùng lá ngải cứu để giảm đau xương khớp thực chất là một biện pháp điều trị hỗ trợ, giúp cải thiện tình trạng đau nhức. Nó mang lại nhiều công dụng của ngải cứu bao gồm bổ huyết, điều kinh và chữa các bệnh thông thường khác.

2. Các bài thuốc chữa đau xương khớp phổ biến từ ngải cứu

Hiệu quả điều trị đau xương khớp từ lá ngải cứu thường rất tốt. Hiện nay, có nhiều cách để dùng ngải cứu chữa đau xương khớp, bao gồm sắc thuốc, rang nóng để chườm, hoặc phối hợp với các nguyên liệu khác.

2.1. Thuốc sắc: Tận dụng công dụng của ngải cứu qua đường uống

Để sắc thuốc, cần chuẩn bị một bó ngải cứu tươi hoặc khô đã rửa sạch. Cho ngải cứu vào ấm và đun với 0,5 lít nước sạch trong khoảng 20 phút. Sau đó, đổ nước thuốc sắc ra cốc, chia thành ba phần bằng nhau và uống 3 lần trong ngày. Bài thuốc này yêu cầu sự kiên nhẫn; nếu dùng thuốc đều đặn hàng ngày, người bệnh sẽ nhận thấy sự cải thiện rõ rệt về tình trạng đau xương khớp.

2.2. Kết hợp giấm và ngải cứu: Phương pháp chườm nóng giảm đau

Nhiều người đã sử dụng bài thuốc này để chữa đau xương khớp và đạt được hiệu quả cao. Công dụng của ngải cứu kết hợp với giấm gạo giúp giảm đau nhanh chóng.

• Cách thực hiện: Chuẩn bị 100g lá ngải cứu và giấm gạo. Rửa sạch lá ngải cứu, giã nhuyễn. Thêm một lượng giấm vừa đủ vào bã lá ngải cứu và trộn đều, tránh để hỗn hợp bị quá ướt. Đun nóng hỗn hợp này rồi cho vào một túi vải sạch. Đặt túi vải lên vùng xương khớp bị đau và chườm nhẹ trong khoảng 15 phút.
• Nhiệt độ nóng cùng với chất sát khuẩn từ giấm và hoạt chất trong lá ngải cứu sẽ làm giảm cơn đau xương khớp nhanh chóng. Phương pháp này nên được thực hiện từ 2 – 3 lần mỗi ngày.

2.3. Lá ngải cứu rang muối: Tăng cường công dụng của ngải cứu trong kháng viêm

Khi kết hợp ngải cứu với muối hạt, các hoạt chất sát khuẩn mạnh mẽ sẽ được tạo ra. Phương pháp này có tác dụng kháng viêm, giảm đau nhức rất hiệu quả và thường được áp dụng cho bệnh nhân bị đau xương khớp từ viêm khớp, thoái hóa xương khớp, hoặc phong thấp.

• Cách thực hiện: Chuẩn bị lá ngải cứu và muối hạt với lượng vừa đủ cho khu vực xương khớp bị đau. Rửa sạch lá ngải cứu và để ráo nước hoàn toàn, sau đó rang cùng với muối cho đến khi nóng. Đổ hỗn hợp rang ra một khăn mềm hoặc túi vải, bọc lại và tiến hành chườm nóng lên vùng khớp bị viêm. Việc áp dụng bài thuốc này vài lần mỗi ngày sẽ giúp người bệnh giảm cảm giác đau ở vùng xương khớp.

2.4. Ngải cứu và mật ong: Công dụng của ngải cứu trong bổ sung dinh dưỡng xương khớp

Tình trạng đau xương khớp sẽ được chữa trị hiệu quả bằng cách kết hợp ngải cứu và mật ong. Bài thuốc này còn giúp bổ sung dinh dưỡng và tăng cường sức khỏe xương khớp khi sử dụng lâu dài.

• Cách thực hiện: Rửa sạch lá ngải cứu dưới nước sạch, sau đó xay nhuyễn và lọc lấy nước cốt. Thêm 2 thìa mật ong vào nước cốt vừa xay, khuấy đều để tạo thành hỗn hợp đồng nhất. Uống hỗn hợp này 2 lần mỗi ngày vào buổi sáng và chiều. Ngoài ra, có thể giã ngải cứu lấy nước cốt pha mật ong để uống hoặc đâm nhuyễn làm thuốc đắp.

2.5. Công dụng của ngải cứu trong trị bong gân và co cứng

Đối với những người chơi thể thao khi bị bong gân, chỉ cần giã dập lá ngải cứu tươi hoặc lá ngải cứu khô tẩm rượu rồi bó vào vị trí bong gân. Nếu chỗ bong gân có hiện tượng đau và sưng tấy, có thể bó hai lần trong ngày. Nếu không có rượu, có thể thay thế bằng giấm, hiệu quả đạt được tương tự nhau.

Với những người đau xương khớp, sưng khớp do gút, cũng có thể dùng lá ngải cứu tươi rang với muối cho thật nóng, gói kín lại rồi chườm đắp lên vùng cơ xương khớp đang đau hay co cứng sẽ thấy giảm đau rất tốt.

2.6. Các món ăn tận dụng công dụng của ngải cứu để giảm đau xương khớp

Chế biến ngải cứu thành các món ăn là một cách tốt để giảm triệu chứng đau xương khớp. Các món ăn này rất dễ chế biến và tốt cho bệnh nhân bị đau xương khớp, giúp giảm cơn đau.

• Canh ngải cứu lá lốt: Chuẩn bị một nắm lá ngải cứu, một nắm lá lốt, 100 gram thịt nạc băm nhuyễn và một củ gừng. Xào thịt, sau đó đổ nước vào đun sôi, cho ngải cứu, lá lốt và gừng đã chuẩn bị vào nấu chín, nêm nếm gia vị.
• Trứng rán ngải cứu: Chuẩn bị một nắm lá ngải cứu nhỏ và 2 quả trứng gà. Rửa sạch lá ngải cứu rồi cắt nhỏ, đập trứng vào bát, nêm gia vị và đánh đều hỗn hợp. Đổ hỗn hợp vào chảo nóng và rán chín. (Món này còn có thể làm thành trứng hấp ngải cứu).
• Ngải cứu còn có thể chế biến thành các món khác như gà tần thuốc bắc ngải cứu, chân giò hầm ngải cứu, hay đậu phụ xào ngải cứu.

IV. Các công dụng của ngải cứu đa dạng khác

Bên cạnh các lợi ích đã nêu, ngải cứu còn có rất nhiều công dụng của ngải cứu khác trong dân gian và y học cổ truyền.

• Chữa đau đầu, hoa mắt, chóng mặt: Tinh dầu ngải cứu có thể dùng để massage chữa đau cổ vai gáy, nhức mỏi hiệu quả. Thậm chí có thể xoa lên thái dương để xua tan cơn đau đầu.
• Hỗ trợ tiêu hóa: Đối với những người hay bị rối loạn tiêu hóa, đi ngoài, hoặc đau bụng do “lạnh bụng” khi ăn đồ lạ, ăn ngải cứu sẽ giúp làm ấm bụng và hết đau bụng.
• Giảm stress và dễ ngủ: Ngải cứu phơi khô phối hợp cùng một số loại thảo mộc trị liệu khác như hoa cúc, hoa oải hương, bạc hà, có thể làm gối ngải cứu. Gối ngải cứu có công dụng của ngải cứu là giảm đau nhức cổ vai gáy và cột sống, giúp chúng ta dễ chịu và đi vào giấc ngủ nhanh hơn.
• Các tác dụng khác: Ngải cứu còn được ghi nhận có tác dụng chữa tụt huyết áp, chữa bệnh giun sán, cải thiện bệnh thận IgA, chống viêm, chống nấm, chữa đau thần kinh tọa, nhức buốt khớp xương, đau thần kinh dị ứng, và được sử dụng như một chất chống oxy hóa và một loại gia vị.

V. Lưu ý quan trọng để đảm bảo an toàn và phát huy công dụng của ngải cứu

Mặc dù ngải cứu có nhiều công dụng của ngải cứu trong việc bồi bổ sức khỏe và chữa bệnh, việc sử dụng nó trong đời sống hàng ngày cũng như làm thuốc cần hết sức thận trọng. Sử dụng không đúng cách hoặc quá liều lượng có thể gây phản tác dụng hoặc dẫn tới ngộ độc.

1. Kiểm soát liều lượng và thời gian sử dụng ngải cứu

Trong dân gian chỉ ra rằng, nếu sử dụng quá nhiều ngải cứu có thể dẫn tới ngộ độc. Cần lưu ý không nên dùng quá nhiều ngải cứu:

• Mỗi lần chỉ nên ăn tối đa 5 ngọn ngải cứu.
• Mỗi tuần không nên ăn quá 3 lần, trừ khi có chỉ định từ chuyên gia dinh dưỡng.
• Tuyệt đối không dùng ngải cứu dài ngày, không nên dùng quá 4 tuần liên tục.

Khi sử dụng bài thuốc từ ngải cứu với liều lượng vượt quá quy định, người bệnh có thể gặp phải các vấn đề nghiêm trọng như rối loạn tiêu hóa, bệnh về gan, co giật tay chân, ngộ độc, hoặc những tác dụng phụ không mong muốn khác. Nếu xuất hiện các triệu chứng bất thường, người bệnh nên ngừng ngay việc sử dụng ngải cứu và nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất để được xử lý kịp thời.

2. Đối tượng nên tránh hoặc hạn chế sử dụng ngải cứu

Để đảm bảo an toàn khi tận dụng công dụng của ngải cứu, một số nhóm người sau không nên sử dụng ngải cứu để tránh những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe:

• Phụ nữ mang thai: Phụ nữ trong 3 tháng đầu mang thai không nên ăn ngải cứu để tránh nguy cơ sảy thai. Người mang thai hoặc từng có tiền sử sảy thai, sinh non cũng không nên ăn ngải cứu.
• Phụ nữ cho con bú: Phụ nữ cho con bú cũng không nên sử dụng ngải cứu hàng ngày.
• Người mắc bệnh gan: Người có tiền sử viêm gan hoặc mắc các bệnh về gan cần hạn chế dùng lá ngải, do độc tính có trong tinh dầu của lá ngải có thể làm rối loạn chuyển hóa tế bào gan, gây viêm gan cấp tính, viêm gan vàng da.
• Người mắc bệnh rối loạn đường ruột: Người bị rối loạn chức năng đường ruột hoặc rối loạn đường ruột cấp tính được khuyên không nên ăn ngải cứu.
• Các bệnh lý khác: Người âm hư, huyết nhiệt, xơ vữa động mạch, và sỏi thận cũng được khuyên không nên ăn ngải cứu.

3. Tương tác với thuốc và cơ địa mẫn cảm

Không dùng ngải cứu làm thuốc kết hợp với các loại thuốc điều trị bệnh lý như thuốc chữa trầm cảm, tiểu đường, chống đông máu, ung thư, kháng khuẩn. Việc kết hợp này có thể gây tương tác và phản tác dụng của thuốc. Cần hết sức thận trọng khi dùng ngải cứu với những người có cơ địa mẫn cảm với thảo dược.

4. Lưu ý khi dùng các bài thuốc ngoài da từ ngải cứu

Khi sử dụng hỗn hợp ngải cứu kèm theo các nguyên liệu khác (như muối, giấm) để chườm lên vùng xương khớp bị đau, cần lưu ý cẩn trọng. Nếu hỗn hợp quá nóng, sẽ có nguy cơ gây bỏng da. Người bệnh nên cẩn trọng và chỉ chườm thuốc lên da khi hỗn hợp đã nguội đến nhiệt độ phù hợp với cơ thể.

VI. Tổng kết công dụng của ngải cứu và khuyến nghị chuyên môn

Không thể phủ nhận những lợi ích tuyệt vời của rau ngải cứu đối với sức khỏe con người. Ngải cứu đã được sử dụng rộng rãi trong dân gian để hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác nhau.

Các công dụng của ngải cứu tóm gọn bao gồm: hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt, giảm đau xương khớp, cầm máu, an thai, cải thiện tuần hoàn máu, hỗ trợ điều trị các bệnh về hô hấp, chống viêm, kháng khuẩn, và chữa suy nhược cơ thể.

Tuy nhiên, cần nhớ rằng phương pháp dùng lá ngải cứu để giảm đau nhức xương khớp và điều trị bệnh chỉ là một biện pháp hỗ trợ, giúp cải thiện triệu chứng, chứ không điều trị được nguyên nhân gốc rễ của bệnh. Hiệu quả điều trị bệnh đau xương khớp bằng ngải cứu sẽ khác nhau tùy vào cơ địa của mỗi người bệnh. Chỉ khi bệnh xương khớp ở mức độ nhẹ hoặc vừa, bài thuốc chữa đau xương khớp bằng lá ngải cứu mới có hiệu quả rõ rệt.

Tốt nhất, việc sử dụng ngải cứu hay các loại thảo dược khác với bất cứ mục đích nào trong điều trị bệnh đều cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc các thầy thuốc đông y. Người bệnh nên kết hợp bài thuốc chữa đau xương khớp bằng lá ngải cứu với các phương pháp điều trị triệt để nguyên nhân gây bệnh, bao gồm cả việc dùng thuốc Tây y, nhằm giúp giảm đau hiệu quả hơn và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Để luôn có ngải cứu sẵn trong nhà để tận dụng những công dụng của ngải cứu tuyệt vời này, bạn có thể trồng ngải cứu bằng cành hay cây con. Cây ngải cứu rất dễ trồng, phát triển nhanh chóng, đặc biệt mạnh mẽ vào mùa xuân hè. Khi ăn lá, nên hái lá non; còn khi phơi khô để làm thuốc hoặc lấy tinh dầu, nên chọn lá già và hoa để có nhiều nhất các đặc tính dược lý của cây.

Ngải cứu thực sự là một “thần dược dân gian” mang lại vô vàn công dụng của ngải cứu cho sức khỏe con người. Chỉ cần sử dụng đúng cách và đúng liều lượng, loại cây cỏ mọc dại này sẽ trở thành một nguồn hỗ trợ sức khỏe quý giá.